AKILLI SÖZLEŞME NEDİR ?

AKILLI SÖZLEŞME NEDİR ?  AKILLI SÖZLEŞMELERİ SÖZLEŞMEDEN AYIRAN FARKLAR NEDİR ?

SÖZLEŞME

Sözleşme en az iki kişinin karşılıklı ve birbirine uygun irade açıklamasında bulunması ile meydana gelen hukuki işlemdir.Kanunda sözleşmeler için şekil serbestisi kuralı düzenlenlenmiştir.Türk Borçlar Kanununda bu hüküm altına alınmıştır.

TBK m. 12: «Sözleşmelerin geçerliliği, kanunda aksi öngörülmedikçe, hiçbir şekle bağlı değildir. Kanunda sözleşmeler için öngörülen şekil, kural olarak geçerlilik şeklidir. Öngörülen şekle uyulmaksızın kurulan sözleşmeler hüküm doğurmaz.»

 AKILLI SÖZLEŞME ( SMART CONTRACTS)

Önceden belirlenmiş bir kod parçacığını belirli bir veri ile (data,para vs.)ile harekete geçiren (özel bir kodla yazılan)ve aradaki 3. Kişilere ihtiyaç duyulmadan işlem yapılmasına olanak sağlayan (aracısız),tüm sürecin güvenli bir şekilde yürütüldüğü (güvenilir),geriye dönük değişimin mümkün olmadığı (değiştirilemez),dışarıdan müdahale edilemeyen(taklit edilemez),ödemenin para dışında yapılabildiği bilgisayar porgramı ya da digital belgelerdir.

Akıllı sözleşmelerin en önemli özelliği yasal bir sisteme ve merkezi bir otoriteye ihtiyaç duymamasıdır.Aracı kurum ve kurulışları ortadan kaldırdığı için hem düşük maliyetlidir hem de saniyeler içinde yapılabildiğinden hızlıdır.

Yazılımsal algoritmalar ile şifrelenip dağıtık defterlerde tutulduğu için yüksek güvenliklidir.

Akıllı sözleşmeler ilk olarak 1990’ların başında avukat ve kripto uzmanı Nick Szabo tarafından geliştirilmiştir.O akıllı sözleşmeleri bir sözleşmenin şartlarını yerine getiren bilgisayarlı işlem protokolleri olarak tanımlamıştır.

Madeni yada kağıt para ile çalışan otomat makineleri akıllı sözleşmelerin atası olarak bilinmektedir.Bitcoin ilk kripto para olduğu için basit akıllı sözleşmelerin de ilk örneğidir.Fakat bitcoin sadece para transferinde kullanılmaktadır.Ethereum akıllı sözleşmeleri blok zinciri üzerinde daha farklı algoritmik  bir yol izleyerek akıllı sözleşmeler geliştirmede yardımcı olmuştur.

AKILLI SÖZLEŞMELERİN HUKUKİ  DURUMU

Akıllı sözleşmeler taraflar arasında hukukta geçerli ve bağlayıcı olan bir anlaşma değildir.Ancak yeni çağın başlangıcı olarak kabul edilen metaverse evreni kurucusunun dediği gibi 2026 yılında toplumun her kesiminin günde en az 1 saatini bu sanal alemde geçireceği düşünülürse akıllı sözleşmeler için özel hukuki düzenlemeler geleceğini düşünüyoruz.Akıllı sözleşmelerin hukuk sözleşmelerinden farklı olduğu kabul edilese de hukuktaki sözleşme hükümlerinin kıyas yoluyla uygulanabilir olup olmayacağı da önümüzdeki günlerde göreceğimiz bir konudur.

Akıllı sözleşme teknolojisi, ağırlıklı Ethereum blokzinciri ağı kapsamında olmakla birlikte Bitcoin blokzinciri ağında ödeme hizmetlerinde ve check timelock (bir süre sonra ödemenin devreye girmesi) gibi özellikleriyle basit anlamda akıllı sözleşme desteği de sunmaktadır.

Belarus, 2017 yılında Dijital Ekonominin Geliştirilmesine İlişkin Kararnameyi uygulayarak akıllı sözleşmeleri yasallaştıran ilk ülke olmuştur. Belaruslu avukat Denis Aleinikov, kararname ile getirilen akıllı sözleşme hukuki konseptinin yazarı olarak kabul edilir.^[7]

ABD’nin Emtia Vadeli İşlemler Ticaret Komisyonu’nun (Commodity Futures Trading Commission; CFTC) akıllı sözleşmelere ilişkin Kasım 2018‘de yayınladığı rehberde, akıllı sözleşmelerin kullanım usul ve esaslarına göre bankacılık ve kara para aklama mevzuatı da dahil olmak üzere mevcut düzenlemelere tabi olabileceği ifade edilmiştir.^[8] İngiltere’de ise İngiliz Parlamentosu bünyesinde kurulmuş olan Hukuk Komisyonu, akıllı sözleşmelere hukuki kesinlik kazandırmak amacıyla çalışmalara başlamıştır.^[9] ABD’deki bazı eyaletler, Arizona^[10], Nevada,^[11] Tennessee ve Wyoming^[12] gibi akıllı sözleşmelerin kullanımına ilişkin yasalar çıkarmıştır. Ve Nisan 2020’de, Iowa’nın Temsilciler Meclisi eyaletteki akıllı bağlantıları yasal olarak tanıyan bir yasa tasarısını kabul etmiştir.